Sau năm 2018 “tuyệt vời”, thị trường thép 2019 sẽ ra sao?

Hầu hết các nhà kinh doanh thép trên toàn thế giới đều nhận định 2018 là một năm thuận lợi, thậm chí một số người cảm thấy “tuyệt vời”. Tuy nhiên, năm 2019 xuất hiện nhiều yếu tố gây khó cho mặt hàng này.

Thị trường thép thế giới năm 2018 biến động mạnh. Giá tăng nhanh trong những tháng đầu năm nhưng cũng giảm nhanh ở những tháng cuối năm. Tại 2 thị trường thép quan trọng nhất thế giới, kết quả năm 2018 trái ngược hoàn toàn, trong khi chỉ số giá thép tại Mỹ tăng tổng cộng 9% thì tại Trung Quốc giảm 4%.

Diễn biến giá 2018

Giá thép trên thị trường Mỹ tăng mạnh vào những tháng đầu năm 2018 theo xu hướng chung của thị trường hàng hóa, nhất là kim loại công nghiệp, đồng thời cũng bởi chính sách thuế. Nhưng từ tháng 6/2018 giá bắt đầu đi xuống, đặc biệt giảm nhanh vào những tháng cuối năm do nhu cầu tại Trung Quốc yếu đi trong khi nguồn cung mặt hàng này trở nên dồi dào. Tuy nhiên, nhìn chung trong gần suốt cả năm 2018, giá thép trên thị trường Mỹ luôn duy trì ở mức cao nhất trong vòng 7 năm.

Giá thép cuộn cán nóng (hot-rolled coil – HCR) bước vào năm 2018 trung bình ở mức 685 USD/tấn. Do chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump gia tăng sức ép trong “chiến lược” thuế mới, giá HCR đã tăng thêm 33% trong 6 tháng sau đó, lên 915 USD/tấn. Bất chấp giá tăng nhanh như vậy, các nhà phân phối, nhà chế tạo và nhà sản xuất (OEMs) vẫn không ngừng mua vào để đáp ứng nhu cầu liên tục tăng mạnh đối với hàng hóa sản xuất tại các nhà máy ở Mỹ, và đó là lý do chính khiến các trung tâm dịch vụ báo cáo doanh thu năm 2018 đạt kỷ lục cao.

Tuy nhiên, từ đầu quý 3/2018 giá quay đầu giảm, xu hướng đi xuống tiếp diễn sang cả 2019. Ở thời điểm cuối tháng 1/2019, giá thép HRC ở mức 712 USD/tấn, giảm 6,31% so với cuối 2018.

Trong lịch sử, giá thép nói chung có xu hướng giảm từ đầu quý 4, sau đó tăng trở lại. Năm 2017, giá thép HCR tại Mỹ bắt đầu tăng từ tháng 12, sau đó tăng mạnh vào quý 1/2018. Tuy nhiên trong năm 2018, giá thép Mỹ không tăng vào quý 4.

Giá sắt thép phế liệu giảm làm một trong những lý do khiến giá thép giảm. Kết thúc năm 2018, sắt thép phế liệu ở mức giá 330 USD/tấn, giảm so với 380 USD/tấn hồi tháng 4/2018. Nguyên nhân chủ yếu bởi nhu cầu sụt giảm. Tại Mỹ, dòng chảy sắt thép phế liệu thường đến Trung Quốc hoặc Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng nay phải chuyển hướng sang Bờ Đông hoặc Thung lũng Ohio và vùng Trung Tây. Đồng thời, thời tiết mùa đông ôn hòa ở một số khu vực tại Mỹ đã tạo điều kiện để nguồn phế liệu cho các đại lý thu mua tăng lên, kết quả là nguồn cung phế liệu tại Mỹ vượt xa nhu cầu, mặc dù các nhà máy trong nước hoạt động ở trên 80% công suất.

Chính sách thuế của ông Trump cũng có tác động tích cực lên thị trường thép Mỹ, bởi đã làm cho lượng thép nhập khẩu giảm khoảng 10% trong khi xuất khẩu tăng 4-5%, đồng thời thị phần của các nhà máy thép trong nước tăng lên. Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng đó là kết quả của sự tăng trưởng mạnh mẽ của nền kinh tế Mỹ chứ không phải do chính sách thuế.

Trên thị trường Trung Quốc, giá thép bắt đầu giảm từ cuối tháng 10/2018, khi bước vào mùa Đông. Cuối tháng 1/2019, giá thép tấm (slab) ở mức 529 USD/tấn (giảm 1,27% so với cuối tháng 12/2018), giá phôi thép (steel billet) cũng giảm 3% trong cùng kỳ.

Giá thép cuộn cán phẳng (flat-rolled) cũng liên tục giảm trong nửa cuối năm 2018, và kết thúc năm ở mức 720 USD/tấn, thấp hơn 10-20% so với mức cao điểm của mùa Hè 2018 (từ mức 915 USD/tấn); thép cuộn cán lạnh (cold-rolled) cũng giảm xuống 825 USD/tấn, từ mức cao điểm 1.020 USD/tấn giữa năm 2018; tương tự thép mạ kẽm (galvanized) giảm từ 1.020 USD/tấn xuống 820 USD/tấn.

Nhu cầu thép trên thị trường nội địa Trung Quốc yếu đi và kinh tế tăng trưởng chậm lại đã góp phần gây áp lực giảm giá từ những tháng cuối năm vừa qua. Đồng nhân dân tệ (CNY) trượt giá so với USD khiến hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc ra thị trường quốc tế tăng sức cạnh tranh, góp phần làm giảm tác động từ chính sách thuế của Mỹ. Bước sang năm 2019, đồng CNY tương đương mức của năm 2016, là 0,16 USD/CNY. Thị trường chứng khoán Trung Quốc giảm điểm trong gần suốt cả năm 2018 và tiếp tục giảm vào đầu 2019 (mặc dù ở thời điểm đầu năm 2018 đạt mức cao lịch sử). Điều này gây lo ngại kinh tế nước này tiếp tục tăng trưởng yếu, ảnh hưởng tới tiêu thụ mặt hàng thép.

Cung – cầu

Theo số liệu của Hiệp hội Thép Thế giới (WSA), sản lượng thép toàn cầu năm 2018 tăng 4,9% so với năm trước đó chủ yếu bởi Trung Quốc (nơi sản lượng tăng 7,8%, trong khi sản lượng của những nơi khác trên thế giới chỉ tăng 1,9%). Kinh tế thế giới tăng trưởng mạnh đã kéo sản lượng thép tăng theo. Sản lượng thép thô toàn cầu năm vừa qua tăng 4,6% bởi tăng mạnh ở hầu hết các khu vực, trong đó riêng tại Trung Quốc tăng 6,6%.

Chiếm một nửa sản lượng thép toàn cầu, Trung Quốc đã sản xuất 928,3 triệu tấn thép trong năm 2018, trong khi sản lượng của cả thế giới là 1.808,6 triệu tấn – trị giá khoảng 900 tỷ USD. Các khu vực khác cũng đều tăng sản lượng, ngoại trừ Liên minh Châu Âu (nơi sản lượng giảm 0,3% xuống 168,1 triệu tấn trong năm 2018 so với 2017. Sản lượng của Ấn Độ – nước đã vượt Nhật Bản trở thành nhà sản xuất thép lớn thứ 2 thế giới – tăng 4,9% trong năm 2019, đạt 106,5 triệu tấn, trong khi sản lượng của Nhật giảm 0,3% xuống 104,3 triệu tấn. Mỹ – nước sản xuất lớn thứ 4 thế giới – cung cấp 86,7 triệu tấn trong năm qua, tăng 6,2% so với năm trước đó, nhờ kinh tế mạnh mẽ và bởi áp thuế 25% đối với thép nhập khẩu.

WSA ước tính nhu cầu thép toàn cầu tăng 4% trong năm 2018, đạt 1,66 tỷ tấn. Nhu cầu tăng mạnh 5,5% tại Trung Quốc, bất chấp kinh tế nước này tăng trưởng chậm lại. Nhu cầu tại bắc Mỹ và các nền kinh tế mới nổi thuộc Châu Á cũng mạnh, bù lại cho sự sụt giảm ở EU, những nền kinh tế phát triển thuộc Châu Á và một số thị trường mới nổi khác.